Jean Cocteau (Maisons-Laffitte 5 VII 1889 - Milly-la-Forêt 11 X 1963) - francuski poeta, dramaturg, reżyser filmowy, scenarzysta, malarz, a także choreograf sceniczny i menedżer bokserski. Futurysta, kubista, dadaista, surrealista, metafizyk. 

Jako jeden z pierwszych zrealizował pełną wizję surrealizmu w filmie. Spopularyzował wątki mitologiczne w sztuce XX wieku. O sobie mówił: „Jestem kłamstwem, które zawsze mówi prawdę”.

Urodził się w rodzinie mieszczańskiej (jego ojciec był prawnikiem). Od najmłodszych lat przejawiał wielką nadwrażliwość dla otaczającej przyrody i doznań estetycznych. Już w latach szkolnych interesował się sztuką: pisał i rysował, co stało się główną formą wypowiedzi w jego artystycznej twórczości. Dzięki dziadkowi interesował się też muzyką. Wcześnie odkrył zły smak życia – jego ojciec, Georges Cocteau, popełnił samobójstwo. Pomimo że Jean nie miał wtedy jeszcze 9 lat, obraz krwi i śmierci będzie powracał w jego dziełach (L’aigle à deux têtes, Le testament d’Orphée, L’sang d’un poete). Dorastał więc jedynie z matką. W swoim pokoju spędzał nieraz całe godziny na improwizowaniu w swoim teatrzyku lub na wykonywaniu dekoracji. Oglądał liczne występy teatralne i cyrkowe, gdzie twarzą w twarz stawał z pięknem iluzji i zabawy. Wczesna choroba oczu z pewnością pozostawiła piętno na jego osobowości.

Zadebiutował w lutym 1909 roku tomikiem poezji Lampa Alladyna (La lampe d’Aladin). Osiągnięty w młodym wieku sukces szybko otworzył mu drzwi do artystycznego świata. Obracał się w kręgu wielu ważnych twórców kształtujących sztukę pierwszej połowy XX wieku. Byli nimi m.in. Amedeo Modigliani, Pablo Picasso, Marcel Proust, Coco Chanel, Igor Strawinski. Pomógł Raymondowi Radiguet w jego debiucie literackim (Opętanie). Z młodym pisarzem utrzymywał zażyłe stosunki (byli przez pewien czas kochankami), aż do jego przedwczesnej śmierci w 1923, którą Jean Cocteau ciężko przeżył.

W 1930 r. miał romans z księżniczką Natalie Paley (morganatyczną córką księcia Romanowa), która zaszła z nim w ciążę. Pomimo protestów Cocteau Paley podjęła decyzję o usunięciu ciąży.

Na skutek uzależnienia od opium kilkukrotnie przebywał na kuracji. Podczas jednej z nich napisał w przeciągu siedemnastu dni utwór Straszne dzieci, a także Opium – dziennik z kuracji, którego publikacja wzbudziła wówczas silne kontrowersje. Szybko dostrzegł możliwości jakie niesie ze sobą film. Ukazał je w pełni w filmie Krew poety (Le sang d’un poete), nakręconym w 1930 r. i otwierającym nowy etap jego twórczości. Do końca życia pisał, ale film stał się jego głównym medium.

W latach 30. poeta odkrył młodego i wyjątkowego aktora Jeana Marais, któremu powierzał główne role w swych kolejnych filmach (Orfeusz, Piękna i Bestia, Wieczny powrót). Od roku 1937 aż do śmierci poety pozostawali oni w bardzo silnej zażyłości. Jean Marais wspomina w swojej biografii (Opowieści z mego życia), że Cocteau był najważniejszą osobą w jego życiu. W książce tej autor umieścił liczne wiersze poety, które ten pisał do niego w okresie, gdy mieszkali razem.

W 1940 roku powstał jednoaktowy utwór sceniczny Le bel indifférent (wystawiany w Polsce pod nazwą „Mężczyzna” lub „Piękny i obojętny”), napisany przez poetę dla obiecującej młodej pieśniarki Édith Piaf. Przedstawienie odniosło sukces.

Cocteau przez lata swojej aktywności artystycznej wzbudzał różne uczucia. Za swoje dzieła był przez publiczność (także krytyków) lubiany, częściej jednak obrażany. Dopiero, gdy w 1955 roku został przyjęty do grona członków Akademii Francuskiej, doceniono jego wkład w rozwój kultury i sztuki. Jego twórczość obejmowała nie tylko film i pisanie, był także twórcą fresków, ceramiki i biżuterii, którym poświęcił się pod koniec życia. Liczne szkice uzupełniały główny zawód Cocteau – poety – będąc często istotnym uzupełnieniem i inspiracją jego innych dzieł (np. rysunki do Opium, sceny z filmu Krew poety).

Cocteau otwarcie przyznawał się do swojego homoseksualizmu[1], co w czasach przedwojennych należało do rzadkości (z seksuologicznego punktu widzenia był biseksualistą)[2]. O jego homoseksualnych skłonnościach świadczą jednak nie tylko osobiste związki pisarza z meżczyznami (Raymond Radiguet, Jean Marais, Henri Bernstein), lecz także wiele odniesień w jego dziełach: rysunkach[3] utworach literackich (Le Livre Blanc) i filmowych; choć był również w kilku związkach z kobietami (Madeleine Carlier, Natalie Paley, niektórzy uważają, że także z Édith Piaf). Znane są jego publikacje i artykuły krytykujące homofobię[4].

W latach 20. i 30. Cocteau był menadżerem boksera „Panama” Ala Browna[5]. Miał duży udział w jego powrocie na ring.

Poeta umarł 11 października 1963 r. na atak serca po otrzymaniu wiadomości o zgonie swojej przyjaciółki – Édith Piaf, która zmarła dzień wcześniej (10 października 1963 r.). Jednak Jean Marais – wieloletni przyjaciel, partner i aktor filmów Cocteau – wspomina, że pisarza nie łączyła zbyt wielka zażyłość z Édith Piaf. Trudno więc jednoznacznie łączyć te dwa fakty.

(Wikipedia)