sygn. l.d.: Jerzy Kossak 1923.

Przedstawiona scena nawiązuje do przeprawy napoleońskiego wojska przez Wilię, zdarzenia z początków kampanii moskiewskiej.

Nieprzyjaciel uciekający most spalił (a) Napoleon rozkazał jednemu szwadronowi naszemu wpław przez tę rzekę się przeprawić. Generał adiutant, książę Eustachy Sanguszko, na przód szwadronu popłynął śmiało i odważnie; Woda nie gasiła walecznych zapału i tonący, których pięciu zginęło, jeszcze głosili „Wiwat cesarz!“ Sam nazajutrz przede dniem po moście niegodziwym przebył rzekę.

wg Pamiętników W. Płaczkowskiego i E. Sanguszki; cyt. za: Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796-1815, Kraków 1984, t. II, s. 73, 86

Jerzy Kossak zobrazował oba epizody – wcześniejszą przeprawę szwoleżerów, przepływających rzekę wpław i późniejszy przejazd Napoleona przez naprawiony już most na Wilii – na jednym płótnie. W ten sposób artysta stworzył syntezę wydarzeń. Jest to jeden z najciekawszych obrazów Jerzego Kossaka, w dodatku kompozycja w pełni samodzielna i przemyślana. Dotychczas uważano, że pierwsze opracowanie tematu pochodzi z 1927 roku (własność Muzeum Narodowego w Warszawie). Nasz obraz rzuca jednak nowe światło na datowanie tej kompozycji przesuwając jej powstanie na rok 1923.

Uznanie,...